Chúng ta có thể cùng nhau khẳng định một quy luật bất di bất dịch rằng:
“Mọi kết quả đều sinh ra từ nhân” hay nói cách khác rằng: “Không có điều gì mà không có nguyên nhân ban đầu của nó!”.
Và chúng ta hãy cùng nhau khảo sát tiến trình thực tế sau đây:
1. Nhân cách đạo đức của một con người không xảy ra một cách tự nhiên.
2. Mà có một nguyên nhân khởi động cho đạo đức sinh ra.
3. Nguyên nhân đó chính là những suy nghĩ mà đứng sau những hành động.
4. Tương tự như thế, cũng có một nguyên nhân cho sự việc trái với nhân cách đạo đức.
5. Đó chính là những suy nghĩ mà đứng sau những hành động (Những nguyên nhân, chính là những sự suy nghĩ đó).
6. Người có tâm hồn nguyện sống trong nhân cách tốt đẹp (sự giữ giới) sẽ cho ta nhạy bén thấy được những suy nghĩ gây nên sự trái đạo đức về lời nói hoặc hành động.
7. Sự suy nghĩ là đứng sau những hành động tốt hoặc xấu, dù đó là hành động của thân hay của lời nói.
8. Những suy nghĩ là được xuất hiện trong tâm thức. Chúng là sự suy nghĩ thiện (kusala), hoặc là sự suy nghĩ bất thiện (akusala).
9. Những sự suy nghĩ không xuất hiện một cách tự động (khi không có lý do). Mà nó được tạo ra bởi sự liên hệ với giác quan đó, mà những suy nghĩ sinh ra.
10. Nếu chúng ta không có khả năng để hiểu sự xuất hiện cảm xúc từ những tri giác nào đó! Thì chúng ta sẽ có thể trở thành một nô lệ cho cảm xúc của chính mình. Bởi vì cảm giác nó tạo ra, có thể là một nguyên nhân của sự trái với đạo đức và dẫn đến hậu quả phiền muộn.
11. Khi giác quan tiếp xúc với đối tượng vừa lòng… sẽ cho xuất hiện tính mong muốn và khao khát, cái mà gọi là một kiết sử mạnh mẽ của tâm chấp thủ và dính mắc (Lobha).
12. Sự mong muốn và khao khát là được quyết định bởi cảm thọ, xuyên qua sự khao khát là được quyết định bởi sự dính mắc. Những lời giảng dạy của Đấng Thiên Nhân Sư trong vi diệu pháp giải thích đầy đủ tiến trình này.
Dù sao đi nữa điều mà chúng ta muốn đề cập ở đây, là một nghệ thuật sống hợp với đạo đức và sự trái với đạo đức, là không phải xuất hiện một cách tự động mà chính là sự tác ý sáng suốt có chọn lọc của chúng ta, và chúng ta là người gặt hái những hành động tốt đẹp của chúng ta đã gieo ra.
**********
☆Trích từ ấn phẩm: Phước đức phát sanh từ đâu?
(Tác giả: Thiền Sư Thiện Minh – Varapanno)
